Italy

İtalyan Cumhuriyeti Repubblica Italiana (İtalyanca)
Bayrak Arma
Millî marş İtalyanca: Il Canto degli Italiani   İtalyanların Şarkısı 1:39
Roma Napoli Salerno Bari Taranto Floransa Livorno Bologna Torino Cenova Milano Verona Venedik Trieste Messina Palermo Siraküza Katanya Reggio di Calabria Sassari Cagliari Savona La Spezia Brindisi Gela Oristano Capoterra Tiren Denizi İyonya Denizi Adriyatik Denizi AKDENİZ Po SARDİNYA SİCİLYA KORSİKA (FR.) Toskana Takımadaları Eolie Adaları Ustica Egadi Pantelleria Pelagie Adaları Asinara Ischia Ponziane Adaları Monte Bianco TUNUS CEZAYİR F R A N S A İSVİÇRE AVUSTURYA SLOVENYA MACARİSTAN HIRVATİSTAN BOSNA HERSEK S I R B İ S. KARADAĞ A R N A V U T San Marino Vatikan MALTA Monako
Başkent ve en büyük şehir	Roma 41°54′K 12°29′D
Resmî diller	İtalyanca[1]a
Demonim	İtalyan
Hükûmet	Üniter parlamenter cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı	Sergio Mattarella
• Başbakan	Giorgia Meloni
• Senato Başkanı	Ignazio La Russa
• Temsilciler Meclisi Başkanı	Lorenzo Fontana
Yasama organı	Parlamento
• Üst meclis	Cumhuriyet Senatosu
• Alt meclis	Temsilciler Meclisi
Oluşum
• Birleşme	17 Mart 1861
• Cumhuriyet	2 Haziran 1946
• Mevcut anayasa	1 Ocak 1948
• AET'nin kuruluşu (günümüzde AB)	1 Ocak 1958
Yüzölçümü
• Toplam	301.338 km2 (116.347 sq mi) (71.)
• Su (%)	2,4
Nüfus
• Tahminî	60.483.973[2] (24..)
• Yoğunluk	201,8/km2 (522,7/sq mi) (61.)
GSYİH (SAGP)	2021 tahminî
• Toplam	$2,61 trilyon[3] (13..)
• Kişi başına	$43.376[3] (29..)
GSYİH (nominal)	2021 tahminî
• Toplam	$2,11 trilyon[3] (8..)
• Kişi başına	$34.997[3] (25..)
Gini (2018)	▼ 33.4[4] orta
İGE (2021)	0.895[5] çok yüksek · 30.
Para birimi	Euro (€)b (EUR)
Zaman dilimi	UTC+1 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+2 (OAYS)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+39c
İnternet alan adı	.itd
Almanca, Güney Tirol ve Friuli-Venezia Giulia'da eş resmidir; Fransızca, Aosta Vadisi'nde eş resmidir; Slovence Trieste ili, Gorizia ili ve Friuli-Venezia Giulia'da eş resmidir; Ladince Güney Tirol'de, Trentino ve diğer kuzey bölgelerinde eş resmidir; Furlanca Friuli-Venezia Giulia'da eş resmidir; Sardunyaca, Sardunya'da eş resmidir.[6][7] 2002'den önce resmi para birimi İtalyan lirasıydı. Euro, Campione d'Italia'da da kabul edilir, ancak resmi para birimi İsviçre frangıdır.[8] Campione d'Italia'yı aramak için İsviçre kodu +41'i kullanmak gerekir. .eu alanı da diğer Avrupa Birliği üye devletleriyle paylaşıldığı için kullanılmaktadır.

İtalya (İtalyanca: Italia) ya da resmî olarak İtalyan Cumhuriyeti (Repubblica Italiana) ya da bazen İtalya Cumhuriyeti, Güney Avrupa'da, büyük ölçüde İtalya Yarımadası üzerinde yer alan bir ülke.^[9] Akdeniz'in en büyük iki adası Sicilya ve Sardinya da İtalyan topraklarıdır.^[9] Yüzölçümü 301.340 km² olan ülkenin kuzeyde Alpler bölgesinde Fransa, İsviçre, Avusturya ve Slovenya'yla kara sınırı vardır.^[9] Bağımsız iki Avrupa ülkesi olan Vatikan ve San Marino da İtalya'nın yarımadadaki toprakları içine sıkışmış anklav (bir başka ülkeyle tümüyle kuşatılmış) ülkelerdir.^[9] İtalya'nın ayrıca biri İsviçre (Campione), diğeriyse Tunus (Lampedusa) tarafından kara ve deniz sınırlarıyla kuşatılmış iki eksklavı bulunur.^[9] Nüfusu yaklaşık 60 milyon olan İtalya, Avrupa Birliği'nin en kalabalık üçüncü ülkesidir. Başkenti ve en büyük şehri Roma, yüzyıllar boyunca Batı uygarlığının merkezi olmuş, mimaride barok üslûbunun doğuşuna tanıklık etmiş ve eskiden beri Katolik Kilisesi'nin merkezi olmuştur.^[10]

Güney Avrupa ve Akdeniz'deki merkezi konumu nedeniyle İtalya yüzyıllar boyunca çeşitli Avrupa uygarlıklarına ev sahipliği yapmıştır. Günümüz İtalya topraklarına yayılmış en önemlileri Hint-Avrupa kökenli ve ülkeye de ismini vermiş olan İtalikler olan antik toplulukların ardından, Klasik Antik Çağ'dan başlayarak Fenikeliler ve Kartacalılar, Sicilya ve Sardinya'da koloniler kurdular;^[11] Yunanlar ise Güney İtalya'da Magna Graecia adını verdikleri bölgede yerleşimler oluşturdular. Etrüskler ve Keltler de Orta ve Kuzey İtalya'yı yurt edindiler. İtalik bir kavim olan Latinler, MÖ 8. yüzyılda ileride Roma Senatosu ve Halkı tarafından yönetilecek bir cumhuriyete dönüşecek Roma Krallığı'nı kurdular. Roma Cumhuriyeti kısa sürede İtalya Yarımadası'ndaki komşularını ele geçirdi, bunu Avrupa, Kuzey Afrika ve Asya'daki fetihler izledi. MÖ 1. yüzyıla gelindiğinde Roma İmparatorluğu, Akdeniz Havzası'nın hakim gücü haline geldi ve bölgenin önde gelen kültürel, siyasi ve dini merkezi oldu. Böylece 200 yıldan uzun süre İtalya'da hukuk, teknoloji, ekonomi, sanat ve edebiyatın atılım gösterdiği Pax Romana dönemi başladı.^[12][13] İtalya Romalıların anavatanı olmaya devam etse de imparatorluğun kültür, yönetim, yazı ve Hristiyanlık dini üzerindeki etkisi tüm dünyaya ulaşmıştır.

Erken Orta Çağ'da İtalya Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşü ve Kavimler Göçü'ne şahitlik etti. 11. yüzyılda çoğunlukla Kuzey ve Orta İtalya'da olmak üzere birçok şehir devleti ve denizci cumhuriyet kuruldu. Ticaret ve bankacılık ile zenginlik kazanan bu devletler modern kapitalizmin erken örneklerini oluşturdular^[14] ve Avrupa-Asya ticaret merkezleri olarak işlev gördüler, ayrıca merkezi bir yönetime bağlı olmamaları sebebiyle Avrupa'daki büyük feodal monarşilerden çok daha demokratik yönetimlere sahiplerdi. Bu dönemde Orta İtalya'nın bir bölümü teokratik Papalık Devleti'nin kontrolündeydi, Güney İtalya ise Bizans, Arap, Norman, Anjou ve Aragonlu fetihleri sebebiyle 19. yüzyıla dek feodal kalmaya devam etti.^[15] Rönesans hareketi İtalya'nın Toskana bölgesinde doğdu ve tüm Avrupa'ya yayıldı, bu dönemde hümanizm, bilim, keşif ve sanat alanında yeni bir ilgi ortaya çıktı. İtalyan kültürü canlandı, ünlü bilim insanları, sanatçılar ve hezârfenler yetişti. Orta Çağ'da İtalyan kaşifler Uzak Doğu ve Yeni Dünya'ya rotalar keşfettiler, bu keşifler Avrupa'da Coğrafi Keşifler'in başlamasına önayak oldu. Tüm bunlara karşın İtalya'nın ticari ve siyasi gücü Akdeniz'i pas geçen ticaret yollarının açılmasıyla önemli ölçüde sönümlendi.^[16] Yüzyıllar süren yabancı ülke müdahale ve fetihleri ile şehir devletlerinin kendi aralarında süregelen rekabet ve savaşlar (örneğin 15 ve 16. yüzyıllardaki İtalya Savaşları) ülkenin siyaseten parçalanmış yapısının devam etmesine yol açtı.

19. yüzyıl ortalarında yükselen İtalyan milliyetçiliği ve bağımsızlık çağrıları bir devrim dönemi başlattı. Yüzyıllar süren yabancı hakimiyeti ve bölünmüşlüğün ardından İtalyan devletleri 1861'de birleşti ve İtalya Krallığı kuruldu.^[17] 19. yüzyıl sonlarından 20. yüzyıl başlarına dek İtalya'nın özellikle kuzeyi hızlı bir şekilde sanayileşti ve dünya çapında sömürgeler elde etti,^[18] ancak güney bu sanayileşmenin dışında bırakıldı ve yoksul kalmaya devam etti. Bu durum dünya çapındaki İtalyan diasporasının oluşmasına zemin hazırladı.^[19] I. Dünya Savaşı'nın sonunda dört ana İtilaf devletinden biri olmasına rağmen, İtalya bir ekonomik kriz ve çalkantı dönemi yaşadı. 1922'de ülke faşist diktatörlük yönetimi altına girdi. II. Dünya Savaşı'na Mihver Devletleri safında katılan İtalya; mağlubiyet, ekonomik yıkım ve İtalyan İç Savaşı'yla yüzleşti. Ülkenin Alman işgalinden kurtarılması ve İtalyan direniş hareketinin güçlenmesini takiben monarşi lağvedildi, demokratik bir cumhuriyet kuruldu ve uzun süreli bir ekonomik büyüme dönemi yaşandı. Böylece İtalya yüksek gelişmişlik seviyesine ulaştı.^[20][21][22]

Günümüzde İtalya, parlamenter demokrasi ile yönetilmekte olan üniter bir cumhuriyettir ve ülkelerin kişi başına nominal gayrisafi yurt içi hasıla sıralamasında yirminci,^[23] insanî gelişme endeksi sıralamasında yirminci, yaşam kalitesi endeksinde sekizinci sırada yer alan gelişmiş bir ülkedir. Beklenen yaşam süresi, yaşam kalitesi,^[24] sağlık hizmetleri^[25] ve eğitimde ön sıralardadır. Uluslararası ilişkilerde hem bölgesel,^[26][27] hem de büyük güç^[28][29] kabul edilen İtalya, bölgesel ve küresel ekonomik, askerî, kültürel ve diplomatik ilişkilerde önemli bir role sahiptir.

İtalya, 1957 yılında başkent Roma'da imzalanan Roma Antlaşması'yla kurulan ve daha sonra Avrupa Birliği ismini alacak olan Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun kurucu ve lider üyelerindendir. G8, NATO, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü, Avrupa Konseyi ve Schengen Antlaşması'nın da katılımcılarındandır. İtalya tarih boyunca birçok icat ve keşfe kaynaklık etmiş; küresel bir sanat, müzik, edebiyat, felsefe, bilim, teknoloji ve moda merkezi olmuştur. Sinema, mutfak, spor, hukuk, bankacılık ve ticaret alanlarını derinden etkilemiştir.^[30] Kültürel zenginliğinin bir yansıması olarak 55 adet ile en çok Dünya Mirası'na sahip olan ülkedir. Ayrıca en çok ziyaret edilen ülkeler sıralamasında beşinci sıradadır.